De reformatie

De kerkelijke twist die in 1517 rond de persoon van Maarten Luther uitbrak, heeft Europa kerkelijk, cultureel en politiek ingrijpend veranderd. Wat door Luther bedoeld was als vernieuwing van de theologie en vervolgens als hervorming van de bestaande kerk, werd een kerkscheuring: De Reformatie. Deze maakte in West-Europa een eind aan de godsdienstige alleenheerschappij van de kerk van Rome. Hevig werden aanvankelijk de 'ketters' vervolgd met plakkaten, inquisitie en brandstapels. Er braken vernietigende oorlogen uit.

In De Reformatie geven veertien kerk- en cultuurhistorici een overzicht van de Reformatie en zijn gevolgen. Het boek begint met een schets van de situatie omstreeks 1500. Boekdrukkunst en humanisme blijken factoren van belang in het ontstaan van de Reformatie. Wist u dat Luther niet de eerste was die forse kritiek uitte op de kerk? Veel aandacht voor de Lutherse Reformatie en andere bijzondere onderwerpen zoals de verhouding tussen het Lutheranisme en de joden, maar ook de spanningen tussen kerk en overheid komen aan bod. De radicale reformatie, met de Wederdopers en hun bezetting van Münster in 1534. De kerk van Rome bleef ondertussen niet onveranderd. Ook zij kende haar katholieke Reformatie.

De Reformatie in de Nederlanden is eveneens een belangrijk onderwerp. Niet het Lutheranisme maar een andere tak van de Reformatie, het Calvinisme werd in Vlaanderen de bevoorrechte godsdienst. Waarom wint Calvijn het in onze streken van Luther? En tenslotte waren de culturele gevolgen van de Reformatie groot en blijvend. Welke ontwikkeling kende de beeldende kunst? Daarbij trok een vernietigende beeldenstorm over de Nederlanden en in de eredienst kreeg het woord de hoofdrol in plaats van het ritueel en verving de volkstaal het Latijn. De functies van muziek en kunst veranderden in protestantse gebieden voorgoed.

Een boeiende conclusie in dit boek is dat, toen de strijd tussen Rome en Reformatie onbeslist bleef, de vrijheid van godsdienst een onbedoeld, maar belangrijk gevolg is geweest.