Een voortdurend experiment

Welke rol moet de overheid spelen in het economische leven? In hoeverre mag de politiek ingrijpen in het bedrijfsleven en beperkingen opleggen aan het vrije ondernemerschap? In de loop van de twintigste eeuw zijn op dit soort vragen uiteenlopende antwoorden gegeven. Die varieerden van het volledig vrijlaten van de economie tot allerlei vormen van overheidscoördinatie door bijvoorbeeld nationalisatie van sleutelindustrieën, een actieve loonpolitiek, ofhet stimuleren van kartels om concurrentie te beperken.rn

Nederland is in dit verband een interessant land. Aanvankelijk kende het een strikt liberaal beleid, waarbij de overheid zich zeer terughoudend opstelde tegenover het bedrijfsleven. Na 1900 werd grotere bestaanszekerheid voor kwetsbare groepen gezien als een maatschappelijk probleem dat vroeg om overheidsingrijpen in de sociale verhoudingen. De Eerste Wereldoorlog en de depressie van de jaren dertig dwongen de overheid tot een meer activistisch beleid op economisch gebied. De Duitse bezetting bracht ten slotte een strak geleide orde, waarin veel maatregelen tot stand kwamen die ook na 1945 werden gehandhaafd.

Nederland schiep vanaf toen een geheel eigen variant van een gecoördineerde economie die werd gekenmerkt door geleide loonpolitiek en overleg tussen overheid, werkgevers en werknemers. Deze harmonie werd in de jaren zestig en zeventig verstoord door polarisatie en economische tegenspoed. In de jaren tachtig slaagden de sociale partners er in om samen met de overheid een nieuwe vorm van overleg en coördinatie te ontwikkelen.

In dit boek analyseren Jan Peet en Erik Nijhof hoe die omslagen telkens tot stand kwamen en welke rol de partijen van het sociale overleg speelden. Daarbij krijgt het ministerie van Economische Zaken speciale aandacht.

Zesde deel

Een voortdurend experiment is het zesde deel in de reeks Bedrijfsleven in Nederland in de Twintigste Eeuw (BINT). Deze reeks belicht de geschiedenis van het Nederlandse bedrijfsleven gedurende de twintigste eeuw in zeven thema's: ondernemers, internationalisering, concentratie en concurrentie, menselijk kapitaal en sociaal ondernemersbeleid, innovatie en kennisinfrastructuur, bedrijfsleven en overheid, en financiering en corporate governance. BINT is een grootschalig samenwerkingsproject van diverse disciplines van vooraanstaande universiteiten en onderzoeksinstituten.