Psychotherapie en de zin van het bestaan

Psychotherapeuten worden wel seculiere priesters genoemd, omdat zij, of zij dat nu willen of niet, geheel of gedeeltelijk de plaats hebben ingenomen van de geestelijke leiders van weleer. Professionele psychotherapeuten verzetten zich meestal met hand en tand tegen deze kwalificatie omdat zij bang zijn in de religieuze of occulte hoek te worden gepositioneerd. Om die reden wordt het wetenschappelijke karakter van psychotherapie sterk benadrukt en iedere relatie met godsdienst of spiritualiteit met kracht van de hand gewezen.

Toch zijn er meer overenkomsten dan psychotherapeuten lief is. Bij nadere beschouwing is psychotherapie veel meer dan een wetenschappelijk gefundeerde methodiek en lijkt zij zelfs eerder op een praktische levensfilosofie of modern zingevingssysteem. Dat is onder meer zo omdat steeds meer cliënten bij hun therapeut hun hele ziel en zaligheid op tafel leggen en niet alleen komen om behandeld te worden voor een psychische stoornis. Zo is psychotherapie steeds meer terecht gekomen in het existentiële domein en kan zij niet heen om de aloude vragen naar de zin van het leven en hoe dit leven geleefd moet worden.

Door de secularisatie, de psychologisering en de individualisering van onze cultuur en door 'de dood van God', zijn mensen de oplossing van hun problemen steeds meer in het psychologische domein gaan zoeken. Hoe men hier ook over moge denken, vast staat dat onze cultuur sterk gedomineerd wordt door de 'psychologie'. Daarbij moet niet zozeer gedacht worden aan de academische, experimentele psychologie. Deze heeft zich ver verwijderd van de alledaagse menselijke realiteit. Eerder moet hier gedacht worden aan het soort psychologie dat terug te vinden is in de psychotherapeutische traditie.

Het zou wel eens kunnen zijn dat psychotherapie in een gunstige positie verkeert om mensen te helpen bij het vinden van zin in hun leven en het doorwerken van existentiële dilemma's en conflicten. Als praktisch gerichte en moderne levensfilosofie met een laag ideologisch gehalte wordt zij niet gehinderd door dogmatische uitgangspunten, stricte normen en rituele voorschriften, zoals de traditionele religies. Psychotherapie wordt in deze nieuwe functie eerder belemmerd door haar gebondenheid aan een beperkte wetenschapsopvatting en haar allergie voor alles wat met zingeving, levensbeschouwing en spiritualiteit of religie te maken heeft.

Dr. Martin van Kalmthout is vrijgevestigd psychotherapeut en publicist. Hij schreef uitgebreid over psychotherapie en de persoonsgerichte benadering. Hij is de auteur van: 'Psychotherapie. Het bos en de bomen' (1991) en 'Persoonsgerichte Psychotherapie' (1997).