Verre forten, vreemde kusten

Nederlanders hebben door de eeuwen heen forten en andere verdedigingswerken op vele locaties ver van Nederland gebouwd. Meestal dienden deze ter bescherming van Nederlandse belangen. Denk hierbij aan de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) en de West-Indische Compagnie (WIC) die van de Staten Generaal een geweldsmandaat kregen om oorlog te voeren met rivaliserende Europese mogendheden. En ook aan de koloniale aanwezigheid in Nederlands Indië.

Anders dan veel boeken over de VOC en de WIC is dit geen typisch verhaal over avontuurlijke ontdekkingsreizen, handel drijven, slavernij en gemakkelijk veel geld verdienen. Wel is het een boek over de vaak moeizame manier waarop Nederlanders voet aan vreemde wal hebben gezet. Regelmatig dienden daar eerst de Portugezen te worden verslagen, waarna relaties met de lokale bevolking werden opgebouwd. Die had meestal eigen vorsten, waardoor Nederlanders in regionale politieke intriges verzeild raakten, niet zelden door andere westerse landen gevoed. Daarnaast kwam men te wonen in gebieden met een ander klimaat en gevaarlijke ziekten.

In twee overzichtsartikelen en 12 meer specifieke bijdragen gaan deskundige auteurs uitvoerig in op ontwerp, bouw en bewapening van forten in alle werelddelen. Vaak zijn dit geen succesverhalen, maar reconstructies van de moeizame omstandigheden waaronder gemotiveerde militairen en avonturiers met een te klein budget er het beste van poogden te maken. Ook komt een Nederlandse ingenieur aan bod die met zijn kennis over verdedigingswerken in buitenlandse dienst kwam, evenals buitenlandse ingenieurs die voor de VOC werkten.

Door deze verhalen is steeds de werkelijkheid geweven dat de VOC en WIC geen koloniale ambitie hadden, maar slechts het doel om winst te maken. Deze realistische analyses maken dit boek tot een unieke toevoeging aan wat er reeds op dit gebied is verschenen.

Inhoud:

Voorwoord
Inleiding

Nederlandse forten in Azië (1600-1949)
Hans Bonke

Nederlandse forten in 'de West'
Oscar Hefting

Fort Nassau aan de Goudkust (Ghana)
Hans van Westing

De interesse van de VOC in de Oost-Afrikaanse kust
Daan Lavies

VOC vestingbouw op Ceylon en Mauritius, een historisch-archeologisch perspectief
Ranjith M. Jayasena & Pieter M. Floore

Vergeefse voorstellen: de projecten tot verbetering van de fortificaties van Colombo, Galle en Trincomalee 1785-1790
Erik Odegard

Het Nederlandse fort Tuticorijn in Tamil-Nadu, Zuid-India
Gerard W. Grimm

Tegen een Europese vijand Het Defensiestelsel Van den Bosch / Van der Wijck op Java 1830 - 1870
Hans Bonke

De in fortificaties opgestelde artillerie van de VOC
John R. Verbeek

Nederlandse vestingwerken en de oorlog in Brazilië
Edwin Paar

Bij hoog en bij laag; Portugese en Nederlandse bouwtradities ontmoeten elkaar in koloniaal Brazilië (1500-1654)
Oscar F. Hefting

Fort Orange aan de Wiapoca
Martijn van den Bel & Lodewijk Hulsman

Colonial Dutch Forts in New Netherland
Paul R. Huey

Elvas, een 'Nederlands' vestingstadje in Portugal
Edwin Paar

Glossarium
Curriculum Vitae auteurs
Abstracts
Index