Vrijheid en angst

Vertaling Frits Florin

Het Begrip Angst verscheen op 17 juni 1844 en is een hoofdwerk van Kierkegaard. Het loopt samenvattend vooruit op thema's, die verderop in zijn oeuvre ontvouwd worden. Dat gebeurt niet door een geheel van opvattingen als een afgerond geheel te presenteren. Het heeft meer het karakter van een mozaïek: thema's uit eerdere werken (vooral Of/Of) worden verder uitgewerkt op een gebroken manier, die een nieuw uitgangspunt schept voor het verdere oeuvre. Zelfs al is Het Begrip Angst een ¿ bij tijd en wijle onbillijk ¿ moeilijk werk, het is toch de moeite waard om het te lezen als toegang tot Kierkegaards oeuvre.

Angst is bij Kierkegaard geen op zichzelf staand thema, het zet de deur open voor de vraag wat het wil zeggen mens te zijn. Het gaat om de manier waarop men zichzelf en de ander ziet en hoe men daarbinnen het typisch menselijke ziet.

Zelfs al wordt Kierkegaards vertoog over angst geen liefdesroman, angst blijkt toch een samenhang te vertonen met liefde ¿ zowel in positieve als in negatieve zin. In angst kan een mens zich met zichzelf opsluiten, maar in angst kan een mens ook attent raken op zichzelf, zodat hij de band tussen zichzelf en de ander gaat zien.
Ook in die zin is de angst zoals Kafka zegt "meer dan alles wat aanleiding geeft tot angst".

Kierkegaards denken is niet simpel toegankelijk, maar de inspanning om hem op zijn zoektocht te volgen, is erg lonend en sluit wonderlijk goed aan bij thema's die in onze tijd erg actueel zijn.

Het gaat hier om een inleiding tot het denken van Kierkegaard, een instrument om toegang te krijgen tot zijn werk. De fundamentele structuur van de moeizame tocht naar vrijheid wordt stap voor stap geschetst. Daarop kunnen de verdere uitwerkingen die in zijn rijke oeuvre te vinden zijn als het ware geënt worden.



INHOUD

Voorwoord

Hoofdstuk 1 Angst
Leren om angst te hebben
De tijd verandert
De mens als een synthese
De mogelijkheid van de vrijheid
Angst en erfzonde
Onschuldig en angst
Seksualiteit en geschiedenis
Angst voor het kwaad ¿ en angst voor het goede
Dubbelzinnigheid van de angst
Betekenis van de angst

Hoofdstuk 2 Existentie
Wat is een mens?
Een mens existeert immers
Het lastige van de existentie
Subjectiviteit en (on)waarheid

Hoofdstuk 3 Vrijheid en onvrijheid
Angst en keuze
De keuze ¿ van de keuze
Het esthetische ¿ en het ethische
Keuze en vrijheid
De waarachtige vrijheid
Vrijheid ¿ en vrijheid
Onvrijheid als een fenomeen van de vrijheid

Hoofdstuk 4 Angst en vertwijfeling
De ziekte tot de dood
Bewustzijn en wil
Vertwijfeling van de oneindigheid en van de eindigheid
De vertwijfeling van de zwakheid en van de trots
Dubbelzinnigheid en halfhartigheid
Om zichzelf draaiende fenomenen

Hoofdstuk 5 Zichzelf verliezen ¿ en zichzelf winnen
Angst en vertwijfeling: de mogelijkheid van de vrijheid?
De omweg via het negatieve

Hoofdstuk 6 De geschiedenis

Hoofdstuk 7 De enkeling en het algemeen menselijke
De afscheiding
Deze enkeling worden
Het Algemene
Sympathie en medelijden
Geweten en mensenvrees
De taal

Hoofdstuk 8 Het ethische
De ethische keuze
Eerste en tweede ethiek
Eigen-liefde en liefde voor de naaste

Hoofdstuk 9 Het geloof
Het religieuze
Verhouding tot God
Angst en geloof
De beslissing van het geloof
De gelijkheid van het eeuwige

Hoofdstuk 10 "Onze tijd"