Bijna familie

Toegankelijk én diepgravend: hoogleraar Zuid-Afrikaanse letterkunde Ena Jansen toont de lezer een cultuur en geschiedenis aan de hand van de sleutelrol van de huishoudster in het gezin.

Decennialang waren huishoudelijke hulpen de enige gekleurde mensen die witte stedelingen enigszins van dichtbij meemaakten en in hun huizen verwelkomden. Vijftien jaar na het einde van de apartheid ging Ena Jansen op zoek naar de sporen van huishoudsters in de Zuid-Afrikaanse literatuur en doet daarvan op intrigerende wijze verslag in Bijna familie - Huishoudsters in het Zuid-Afrikaanse gezin.


Vanwege hun bijzondere verhouding met het gezin bekleden huishoudsters een uitzonderingspositie binnen de Zuid-Afrikaanse samenleving. Ze zijn vaak arm, maar omgeven door mensen met geld. Ze komen meestal van het platteland, maar wonen en werken in de stad. Maar Jansen heeft ook - en vooral - oog voor de mens áchter de stereotyperingen.

Zuid-Afrikaanse auteurs hebben de stilte omtrent de huisbedienden meermaals doorbroken. Marlene van Niekerk doet dit op meesterlijke wijze in Agaat, en J.M. Coetzee onderzoekt in veel van zijn romans de complexe, dynamische machtsverhoudingen tussen baas en knecht, mevrouw en meid.

Wie Bijna familie leest, beseft dat het in dienst nemen van huishoudelijke hulpen een eeuwenoud gebruik is, een historische constante die alle veranderingen in de tumultueuze geschiedenis heeft overleefd. Jansen toont ons de complexiteit van machtsrelaties en de taaiheid van tradities - goed óf slecht - en geeft ons bovendien een beter begrip van de achtergronden van sommige van de grootste romans uit de Zuid-Afrikaanse literatuur.