De mooiste Japanse Haikus

Voor de meeste poëzielezers zullen haiku's niet onbekend zijn. Deze rijmloze minigedichten, die uit 3 regels van achtereenvolgens 5-7-5 lettergrepen bestaan zijn in Japan, waar ze oorspronkelijk vandaan komen, zeer populair. Meer dan vijftig haikutijdschriften publiceren maandelijks een tachtigduizend van die kortgedichten, een jaarlijkse oogst van bijna een miljoen gepubliceerde minigedichten.
Ondertussen zijn er ook heel wat Westerlingen die drieregelige verzen schrijven en in gespecialiseerde tijdschriften publiceren. In Vlaanderen is er zelfs een Haikucentrum dat het tijdschrift "Vuursteen" publiceert. Maar de authentieke haiku is in de eerste plaats ZEN-poëzie, onze voorkeur gaat daarom nog steeds naar de Japanse haiku omdat, naar onze bescheiden mening, in de meeste Westerse haiku's meestal dat bijzondere, geraffineerde Oosterse parfum ontbreekt. Daarom hebben wij voor deze bloemlezing enkel Japanse gedichten geselecteerd en wel van de vier belangrijkste dichters. Uiteraard hebben ook andere Japanners prachtige haiku's gecreëerd die wij in een eventuele tweede bloemlezing haiku aan het woord zullen laten.
Men vermoedt dat de eerste haiku's in het begin van de 13de eeuw ontstonden uit de vroegere vorm van de mijika-uta of tanka. Deze ook vrij gedisciplineerde versvorm bestaat uit twee strofen: de kami-no-ku of "bovenstroof" die 17 lettergrepen telt (5+7+5) en de shimo-no-ku of "onderstroof" die het met 14 lettergrepen (7+7) moet doen. Zoals hieruit blijkt is de haiku eigenlijk de "bovenstroof" van de tanka en bestaat uit 3 regels met een totaal van 17 lettergrepen. Geen lachertje dus voor de vertaler, vooral omdat Oosterse talen een sterk van de Westerse talen afwijkende structuur hebben. Nu is het zo dat zelfs Japanse haikudichters al eens van de strenge regels afwijken. Hoe vernuftig de structuur ook mag zijn, wij vinden dat de poëzie belangrijker is dan de vorm. Daarom zijn wij - zoals de meeste vertalers - enkele zeldzame keren van de perfecte haikuvorm afgeweken.

Een van de oudste grootmeesters van het genre was Arakida Moritake (1473-1549): in de slingerroos/kwam mij vandaag voor d'ogen/mijn eigen leven. Met amper 17 lettergrepen weet deze Shintopriester een beeld te scheppen van onze sterfelijkheid: de slingerroos, een wilde akkerplant die bloeit en vergaat.
Matsuo Bashô (1644-1694), wordt algemeen als de vader van het drieregelig gedicht beschouwd. Hij verbleef jarenlang in een Zen-boeddhistisch klooster in Kyoto. Reeds tijdens zijn leven had hij talloze volgelingen en de invloed van zijn poëzie is tot op heden blijven bestaan al gaf hijzelf volgende raad: zoek de weg niet van de ouderen, maar zoek wat zij hebben gezocht.
Zoals men zal merken bestaan de kortgedichten meestal uit suggestieve impressies, die door de dichter niet worden toegelicht. De natuur speelt de hoofdrol en de woordkeuze duidt meestal aan in welk seizoen het gebeuren zich afspeelt. Een gedicht waar het duidelijk om de lente gaat is van die andere grootmeester Tanigucho Busson: Je gaat nu heen, ach,/en de wilgen zijn zo groen/de weg is zo lang...

Tanigucho Yosa Buson (1715-1783) blies de drieregelige dichtvorm die na Bashô tot gelegenheidsrijmelarij vervallen was, weer nieuw leven in. Volgens de Japanners is zijn poëzie al even groots als die van zijn voorganger. Hij werd in een klein dorp niet ver van Osaka geboren, maar trok op jeugdige leeftijd naar Tokio waar hij zich uitsluitend met de schilderkunst en het dichten van haiku's bezighield. Net als Bashô trok hij jarenlang door het land en vestigde zich later in Kyoto waar hij de naam Yosa Buson aannam en een resem discipelen zich rond hem schaarden. Hij werd in de Kimpukutempel van Kyoto begraven. Buson was ook een belangrijk, naturalistisch schilder, een van de belangrijkste van de Ni