Het Narrenschip

Vertaling en toelichting: E. Vandervoort

Begin 2007 verscheen bij Uitgeverij DAMON Das Narrenschiff/Het Narrenschip van Sebastian Brant. Dit werk, waarvan de eerste druk in 1494 verscheen, heeft gedurende honderden jaren grote invloed gehad binnen de Europese cultuur. Erasmus' Lof der Zotheid werd er in meerdere opzichten door beïnvloed.
Uitgeverij DAMON brengt Das Narrenschiff in twee banden: de Nederlandse vertaling door dr E. Vandervoort en een fotografische herdruk van de eerste druk uit 1494. Deze band met de oorspronkelijke uitgave is een novum: ook de uitgaven binnen het Duitse taalgebied betreffen immers (Duitse) hertalingen terwijl nu dus de oorspronkelijke uitgave in boekvorm beschikbaar komt.

In Sebastian Brants moraalsatire Het Narrenschip vond Erasmus inspiratie voor zijn Lof der zotheid. Ze kenden elkaar persoonlijk en brieven van Erasmus laten een groot ontzag voor zijn tijdgenoot zien. Brant is te typeren als een humanistisch georiënteerde laat-middeleeuwer, met een gematigd conservatisme en trouwe gehechtheid aan gevestigde orde en traditioneel gedachtegoed. We moeten Das Narrenschiff daarom vooral zien als het denkwerk van een intellectueel die zijn volkse lezer aanmaant terug te keren tot de oude orde.

Erasmus zal vijftien jaar later ook oproepen tot trouw aan geloof, maatschappelijke orde en de rede. Beide schrijvers doen dit niet door principes, gewoonten en instellingen als zodanig te hekelen, maar wel hen die 'er een potje van maken'. Al is bij Brant de humanistische ondertoon overduidelijk, hij staat daarmee nog niet op het volwaardig humanistische standpunt van Erasmus. Brant illustreert zijn opvattingen met vele citaten uit, en verwijzingen naar Bijbel, mythologie en antiek-klassieke literatuur, die tot dan het westerse denken en weten bepaalden. Brant verwerkt zijn kennis en principes tot een moralistisch betoog, doordrongen van een satirische (zelf-)spot. Voor die tijd is de populariserende inslag opvallend: zijn bloemlezing van het algemeen menselijke verschijnsel van de dwaasheid is niet in het Latijn maar in het Hochdeutsch.

De Nederlandse vertaling bevat berijmde vertaling, een inleiding op het leven en werk van Sebastian Brant waarin onder meer de invloed op Erasmus aan de orde komt, toelichtingen en een bespreking van de gravures van Dürer.




Inhoud
Voorwoord door Ton Vink 9

Voorrede op het Narrenschip 33
1 Over nutteloze boeken 38
2 Over goede raad 40
3 Over hebzucht 42
4 Over nieuwe mode 44
5 Over oude narren 46
6 Over goede opvoeding 48
7 Over tweedrachtzaaiers 52
8 Goede raad niet opvolgen 54
9 Over slechte gewoonten 56
10 Over ware vriendschap 58
11 Over verachting der Heilige Schrift 60
12 Over onbezonnen narren 62
13 Over minnarij 64
14 Over vermetelheid tegen God 69
15 Over dwaze plannen 71
16 Over slempen en brassen 73
17 Over nutteloze rijkdom 77
18 Over twee heren dienen 79
19 Over veel zwetsen 81
20 Over het vinden van schatten 85
21 Over afkeuren wat men toch zelf doet 87
22 De les der wijsheid 89
23 Over overschatting van het geluk 91
24 Over te veel zorgen 93
25 Over borgen 95
26 Over nutteloos wensen 97
27 Over zinloos studeren 101
28 Over tegenspraak tegen God 103
29 Over eigengereide narren 105
30 Ove